Eerst een doodse stilte en dan een oorverdovend applaus, dat is wat het ballet van Vlaanderen mocht ontvangen na hun opvoering van ‘Giselle’ op 15 oktober in de opera van Antwerpen. Opmerkelijk, want een typisch ballet is het niet. Toch werkt ‘Giselle’ van Akram Khan voor de dansliefhebbers. Nu, om een lichtelijk tot zwaar geobsedeerde dansfanaat te overtuigen van een technisch goede dansvoorstelling is niet ontzettend moeilijk, maar wat met iemand die niets van ballet afweet? Wat met iemand die de vernieuwende elementen in het stuk niet eens ziet? Om iedereen te kunnen bekoren moet een dansvoorstelling de kijker kunnen meeslepen in het verhaal. Dat wordt bereikt met de choreografie, de kostuums, het decor en de muziek. Bereikt ‘Giselle’ hier haar doel? 

De balletwereld heeft al even het idee verlaten dat balletopvoeringen altijd zo dicht mogelijk bij het origineel moeten blijven. Ook ‘Giselle’ van Akram Khan stapt hier volledig van af met zowel choreografie, decor als muziek. Het stuk brengt dus veel vernieuwing al blijven grootste verhaallijnen wél behouden. Een jong meisje, Giselle, is smoorverliefd op een jongeman genaamd Albrecht, die haar ten huwelijk vraagt. Zonder haar medeweten is hij echter al verloofd met een ander. Wanneer Hilarion, die jaloers is omdat hij ook op Giselle valt, het geheim van Albrecht bekend maakt, wordt Giselle gek van verliefdheid en sterft ze. Na haar dood nemen de wili’s, een soort geestelijke verschijningen die mannen uit wraak de dood insturen, haar op in hun midden.  Zij dwingen Giselle om wraak te nemen op Albrecht. Dat krijgt ze echter niet over haar hart en ze sterft voorgoed. 

Koeien maken plaats voor fabrieken 

Het origineel verhaal speelt zich af in boerendorp, terwijl de hernieuwing plaatsvindt in een fabriek. De omgeving, die de link legt met hedendaagse sweatshops en uitbuiting, maakt de ervaringen van de personages realistischer en wanhopiger. Hier ligt dan ook een sterke focus op. De eerste scène begint met alle fabriekswerkers op het podium en één enkel licht langs achter. De gezichten van de dansers liggen verscholen in de schaduwen, dat maakt van hen een unaniem geheel met als enige doel werken. Ook de massieve betonnen muur op de achterkant van het toneel draagt bij tot dit beeld. Er staan honderden vuile handafdrukken op van zij die probeerden te ontsnappen. Alles is grijs en er is geen greintje vrolijkheid te bekennen. Ook de bewegingen zijn statisch en synchroon. De muziek is een mengeling van het originele stuk met mechanische geluiden en de hoorn uit het origineel is vervangen door een weerzinwekkend alarm.  

Het is volgens mij veilig aan te nemen dat een hedendaags publiek meer voeling heeft met een uitgebuite werknemer dan een simpel boerenmeisje dat dag in dag uit koeien melkt. De context van het origineel verhaal veranderen is dan ook een geslaagd experiment dat zorgt voor een meeslepende ervaring. 

Niet bepaald je go-to gala jurk 

Waar Albrecht in het originele stuk tot de adel behoort, is hij nu familie van de fabrieksbazen. Het verschil tussen hen en de arbeiders kan niet groter zijn. Ze worden ten volste belicht en hun kostuums zijn futuristisch. Met rijkelijk versierde jurken van bijna 3 meter breed en hun hoofden bedekt met diamanten kunnen ze niet verder staan van de werkers in hun eenvoudige kleren. Daardoor wordt er ook een afstand gecreëerd tussen de fabrieksbazen en het publiek zelf. Het is veel natuurlijker je in te leven in een personage dat op je lijkt in iemand die niet eens door de deur zou passen door haar jurk. Opnieuw wordt het inlevingsvermogen vergroot, maar nu via de kledij. Daarnaast geeft het uitzicht van de kostuums ook gewoon een extraatje voor het oog: zulke ingewikkelde patronen en structuren zie je niet overal.  

Dansen is vertellen 

De choreografie zelf is geen klassiek ballet. Dat was dan ook te verwachten van Akram Khan die zelf getraind is in moderne dans en kathak, een klassieke Indische dans. De bewegingen zijn losser, waardoor de dansers al hun emoties in de dans kunnen gooien.  Toch wordt het geen te abstract rondgehobbel zoals sommigen weleens moderne dansstukken (niet altijd onterecht) durven te beschrijven. De bewegingen blijven elegant en vloeiend, waardoor ze voor elke kijker aangenaam blijven. Khan koos er ook voor om de dansers de eerste acte zonder pointes te laten dansen. Zo vergroot hij de impact van de tweede acte waarin de wili’s aan bod komen. Aangezien de dansers die deze bovenaardse wezens spelen wel spitsen dragen vergroot hun contrast met de gewone mensen. Ze lijken wel te zweven. Zo kan het pointewerk zowel door balletkenners als door anderen gewaardeerd worden. Voor de ene is de techniek van de dansers impressionant, terwijl de andere het contrast met de eerste acte kan appreciëren.  

Wel maakt de modernere stijl en lossere interpretatie het stuk moeilijker om te volgen. Niet alles wordt letterlijk uitgebeeld, waardoor het zeker nodig is het verhaal op voorhand gelezen te hebben. Voor balletliefhebbers kan dat een domper zijn, als ze een letterlijke uitbeelding gewend zijn. Ook voor zij die minder weten over dans kan dat jammer zijn. Het blijft misschien wel een mooi dansstuk, maar de inleving komt zonder verhaal minder tot zijn recht. 

Ballet Vlaanderen heeft talent 

Over de dansers zelf valt er met veel lof te spreken. Vanaf zijn eerste beweging sprong Mikio Kato al meteen in het oog. Vanaf de eerste seconde is de kracht en snelheid van zijn bewegingen onvoorstelbaar. Zowel dansers als niet-dansers zullen onder de indruk zijn van wat hij kan. Ook Nicha Rodboon, Giselle, brengt een geweldige prestatie. Haar uitmuntende elegantie en vloeiende bijna timide bewegingen maakt haar een plezier om naar te kijken. Hoewel haar bewegingen er voor een niet-danser misschien makkelijker uitzien is haar elegantie alleen al genoeg om te blijven kijken. Voor de echte balletliefhebbers komt hier ook nog eens haar uitmuntende techniek bij. 

Kortom, ‘Giselle’ is een meeslepende voorstelling die zowel danser als niet-danser kan bekoren. Samen met de personages beleeft het publiek heftige emoties zoals teleurstelling en wanhoop. Moest zelfs dat nog niet genoeg zijn om je te overtuigen zal een extra aspect hier zeker voor kunnen zorgen, al is het muziek, dans, kostuums of decor. Helaas vond de laatste opvoering plaats op 9 november, maar wie zijn interesse niet kan bedwingen kan altijd een dvd van de voorstelling bemachtigen, al zal dit wel de versie zijn van het English National Ballet.